(4) Miedzyosobnicza i wewnatrzosobnicza zmiennosc reaktywnosci skory na histamine w testach punktowych
dr med. Radoslaw Spiewak
Dermatology Online Journal, July 1995
Volume 1, Number 1
STRESZCZENIE
Mimo, ze skorne testy punktowe prick znajduja powszechne zastosowanie w diagnostyce nadwrazliwosci typu natychmiastowego,
metodyka wykonania tych testow nie zostala, jak dotad, gruntownie przebadana. W przedstawionej pracy oceniono roznice reaktywnosci
roznych obszarow skory przedramienia na standardowy roztwor histaminy. Wyniki badan wykazaly znaczaca zmiennosc miedzy badanymi
miejscami u poszczegolnych osob a takze miedzy badanymi osobami. Wydaje sie, ze nawet przy wykonaniu w scisle kontrolowanych
warunkach interpretacja wynikow punktowych testow skornych wymaga znacznej ostroznosci.
SPIS TRESCI
Wstep
Metody
Wyniki
Dyskusja
Literatura
ENGLISH VERSION
WSTEP
Skorne testy punktowe, mimo rozwoju nowoczesniejszych metod, wciaz znajduja szerokie zastosowanie w diagnostyce alergii typu
I wedlug Gella i Coombsa. Zalety skornych testow punktowych to: niski koszt w porownaniu do technik in vitro oraz stosunkowo
rzadkie wystepowanie reakcji systemowych jak rowniez nizszy odsetek wynikow falszywie dodatnich w porownaniu z innymi badaniami
in vivo. Dlatego, mimo ze testy prick dalekie sa od idealu, zakres zastosowan tej metody jest bardzo rozlegly. (1)
Nie opracowano jak dotad idealnego sposobu wykonania testow punktowych. Klasyczny sposob interpretacji wynikow badania polega
na porownaniu reakcji skory na testowana substancje do "standardowej" reakcji babel/rumien na histamine. Ten kanon odziedziczylismy
po poprzednich pokoleniach alergologow. Opiera sie on na zalozeniu, ze skora stanowi rodzaj fizjologicznego i farmakologicznego
continuum, innymi slowy ze jej reaktywnosc na bodzce nie zalezy od lokalizacji. Opierajac sie na wspolczesnej wiedzy o patofizjologii
skory mozna watpic w prawdziwosc tego zalozenia. (2)
Uwzgledniajac powyzsze rozbieznosci, podjalem probe zbadania zmiennosci reaktywnosci skornej w testach punktowych w zaleznosci
od lokalizacji miejsca testowego. Jako bodziec testowy wybrany zostal standardowy roztwor histaminy, poniewaz histamina jest
pospolitym mediatorem nadwrazliwosci typu natychmiastowego a ponadto reakcja na histamine jest uznana za kryterium interpretacji
wynikow testow punktowych.
METODY
Badaniu zostala poddana grupa czterdziestu praworecznych, zdrowych ochotnikow (24 kobiety i 16 mezczyzn w wieku 21-41 lat).
Kazda osoba zostala poinformowana na temat przebiegu eksperymentu i podpisala pisemna zgode na uczestnictwo w badaniu. U kazdego
badanego wykonano jednoczesnie w trzech miejscach na brzusznej powierzchni przedramienia: 3 cm dystalnie od linii wyznaczonej
nadklykciami kosci ramiennej (miejsce A), 3 cm proksymalnie od bruzdy blizszej zgiecia skory reki - restricta (miejsce C)
oraz w polowie odleglosci miedzy wymienionymi punktami (miejsce B). Wszyscy uczestnicy badani byli miedzy godzina 16-ta a
18-ta z uzyciem standardowego roztworu histaminy (chlorowodorek histaminy 1 mg/ml, Biomed Krakow) zawsze z tej samej buteleczki.
Wszystkie badane osoby przez conajmniej dwa tygodnie przed badaniem nie przyjmowaly zadnych lekow. Z badania wykluczono takze
osoby, ktore w czasie ostatnich trzech miesiecy przyjmowaly leki przeciwhistaminowe. Badanie przeprowadzono u pacjentow siedzacych,
po 30 minutach adaptacji do warunkow pomieszczenia testowego. Badanie przeprowadzano zawsze na lewym przedramieniu. Testy
punktowe przeprowadzala zawsze ta sama, przeszkolona i doswiadczona osoba uzywajac do tego celu lancet firmy Allergopharma.
Reakcja skorna na histamine mierzona byla po 20 minutach wedlug nastepujacej procedury: obrys babla zaznaczano przy pomocy
cienkiego dermatografu. Nastepnie odciskano go na szerokiej, przezroczystej, celofanowej tasmie samoprzylepnej. Tasme przyklejano
na papier milimetrowy, na ktorym zaliczano wielkosc zakreslonej powierzchni. Wspolczynnik zmiennosci wewnatrzosobniczej obliczany
byl wedlug nastepujacego wzoru: wspolczynnik = [(najwieksza powierzchnia - najmniejsza powierzchnia)/najwieksza powierzchnia].
Wyniki poddano analizie statystycznej z uzyciem testu znakow.
WYNIKI
Wartosci zmierzonych w badanej grupie powierzchni babla histaminowego miescily sie w zakresie od 3 do 126 mm2 (Tabela I).
Roznice miedzy wartosciami w poszczegolnych miejscach testowych statystycznie nie roznily sie przy przyjetym poziomie istotnosci
alfa=0,05. Wspolczynnik zmiennosci wewnatrzosobniczej wahal sie w zakresie od 11 do 90% (dolny kwartyl 23%, gorny kwartyl
51%). Nie bylo mozliwe opisanie przy pomocy prostych modeli matematycznych zaleznosci miedzy wielkoscia babla a lokalizacja.
Tabela I. Wielkosc babla w poszczegolnych miejscach testowych po podaniu standardowego roztworu histaminy
-------------------------------------------------------
[mm2] A B C
-------------------------------------------------------
srednia 34 33 27
mediana 29 30,5 21
minimum 3 3 3
maksimum 126 116 77
dolny kwartyl 14,5 15 12
gorny kwartyl 46 38 38
odleglosc miedzykwartylowa 31,5 23 26
-------------------------------------------------------
DYSKUSJA
Reakcja na histamine powinna teoretycznie wykazywac mniejsza zmiennosc miedzyosobnicza w porownaniu do reakcji na alergen,
poniewaz wyklucza sie niektore zrodla tej zmiennosci (np. rozny stopien nasilenia uczulenia na okreslony alergen). Ponadto
liczne alergenowe substancje testowe produkuje sie z surowcow roslinnych i zwierzecych, istnieje zatem mozliwosc wystepowania
roznic miedzy substancjami z roznych serii. Uzycie mediatora zamiast alergenu mialo na celu wylaczenie tego zrodla zmiennosci.
Innymi znanymi przyczynami zmiennosci wynikow testow punktowych sa okolodobowe (3) i okoloroczne (4) zmiany wrazliwosci na antygen. Michel i wspolpracownicy (5) wykazali, ze znaczacym zrodlem zmiennosci jest takze technika podania histaminy na skore. Wise i wspolpracownicy (6) znalezli wspolzaleznosc miedzy dominacja jednej z polkul mozgowych i asymetria reaktywnosci skornej u ludzi. W niniejszej
pracy badania zostaly przeprowadzone miedzy godzina 16-ta a 18-ta w celu unikniecia wplywu zmiennosci okolodobowej oraz w
krotkim, 2 tygodniowym okresie grudnia w celu unikniecia zmiennosci okolorocznej (mimo, ze stosowano histamine a nie s=alergen
pylkowy). Wszyscy badani byli praworeczni a testy wykonywano zawsze na lewym przedramieniu. U wszystkich badanych zastosowano
te sama technike wykonania testow punktowych, ktore byly ponadto wykonywane przez te sama wyszkolona i doswiadczona osobe.
Wyniki sugeruja, ze zmiennosc wewnatrzosobnicza jest na tyle znaczna by wzbudzic sceptycyzm wobec powtarzalnosci punktowych
testow skornych. W tym aspekcie wielkie zainteresowanie budza doswiadczenia z ilosciowymi testami skornymi (7), chociaz jak dotad znajduja one zastosowanie raczej w badaniach naukowych anizeli w praktyce.
WNIOSKI
- Istnieje znaczna zmiennosc miedzyosobnicza skornej reakcji na histamine
- Reaktywnosc roznych obszarow skory na histamine badana jednoczasowo u jednej osoby rowniez wykazuje znaczaca zmiennosc
- Ujecie opisanej zmiennosci przy pomocy prostych modeli matematycznych nie jest mozliwe
- Interpretacja wynikow punktowych testow skornych wymaga ostroznosci. Lekarz powinien byc swiadomym, ze dostarczaja one wynikow
orientacyjnych, ktore wymagaja potwierdzenia bardziej skomplikowanymi, ale zarazem bardziej swoistymi i powtarzalnymi metodami.
LITERATURA
(1). Bousquet J. Diagnostic value of skin tests. In: Middleton E Jr(ed). Allergy. Principles and Practice. C. V. Mosby, St Louis
1988, 430-431.
(2) Sauder DN, Cheng DS, Hanifin JM, Milikan LE. Allergic and eczematous disorders. In: Thiers BH, Dobson RL (eds). Pathogenesis
of skin disease. Churchill Livingstone, New York 1986, 1-31.
(3) Lee RE, Smolensky MH, Leach CS, McGovern JP. Circadian rhythms in the cutaneous reactivity to histamine and selected antigens,
including phase relationship to urinary cortisol excretion. Ann Allergy. 1969; 38: 231.
(4) Haahtela T, Jokela H. Influence of the pollen season on immediate skin test reactivity to common allergens. Allergy. 1982;
35: 15.
(5) Michel FB, Skassa-Brociek W, Segalen C et al. Reproducibility of six methods of skin prick tests [abstract]. J Allergy Clin
Immunol. 1986; 77: 222.
(6) Wise SL, Meador KJ, Thompson WO, Avery SS, Loring DW, Wray BB. Cerebral lateralization and histamine skin test asymmetries
in humans. Ann Allergy. 1993; 70: 328-332.
(7) Malling H-J. Quantitative skin prick testing. Allergy. 1987; 42: 196-204.
Radoslaw Spiewak, M.D
Department of Aerobiology and Allergology Institute of Agricultural Medicine
P. O. Box 185, Jaczewskiego 2, 20-950 Lublin, Poland
spiewak@galen.imw.lublin.pl
All contents copyright (C), 1995.
Dermatology Online Journal
University of California Davis